De vakantie zit er voor sommigen weer op, tijd om terug te keren naar het werk. Maar hoe uitgerust zijn we eigenlijk na een vakantie? En hoe houd je dat gevoel zo lang mogelijk vast?
Het kan bij het aanbreken van de vakantie lastig zijn om jezelf los te maken van het werkritme. Geen vergaderingen, to do-lijstjes of deadlines. Bij terugkomst is er weinig veranderd, ondanks dat je enkele weken niet op je werkplek was, en in een andere omgeving bent geweest. De stress is misschien wat minder, het hoofd wat rustiger, maar oude patronen liggen op de loer, zegt burn-out coach Jessie Reitsema van Meulenberg Training & Coaching. “Als je met stressklachten op vakantie gaat, zijn die niet zomaar verdwenen na drie weken vakantie. Je valt al snel weer in het oude ritme, met die vele taken om af te werken, meetings om bij te wonen.”
Eenmaal terug thuis hebben je lijf en hoofd het al snel weer net zo druk als voor de vakantie, beaamt ook Toon Taris, hoogleraar Arbeids- en organisatiepsychologie aan Universiteit Utrecht. “Uit een van onze studies bleek dat mensen op vakantie na zo’n drie á vier dagen een lager niveau van stress voelen.” En dat blijft ook zo tijdens de hele vakantie, ontdekten de onderzoekers. “Maar eenmaal terug zaten ze ook binnen een aantal dagen weer op het oude stressniveau.” Het blijkt dus nog een hele kunst om dat gevoel zo lang mogelijk bij je te houden.
Werk is inspannend dus daar moet je van herstellen, legt Taris uit. “Dat doe je tijdens pauzes, in het weekend, in de avond. Een vakantie is een langere periode van herstel. Dit is van belang omdat het ervoor zorgt dat je beter presteert, minder gestresst bent en ook beter bent in de omgang met collega’s.” Er zijn volgens de hoogleraar ook factoren waardoor je minder goed herstelt. “Het klinkt als een inkopper, maar hoe leuker de vakantie, hoe langer het vakantie-effect. Nu is er natuurlijk niemand die bewust minder leuke dingen doet, maar er kan van alles gebeuren. Een diefstal, een ongeluk, een appartement vol ongedierte, luide buren. Dat kan dit uitgeruste gevoel allemaal beïnvloeden.”
In de eerste week van de vakantie sta je volgens Reitsema nog volledig ‘aan’. “De adrenaline jaagt nog door je lijf en veel mensen blijven nadenken over dingen die ze mogelijk zijn vergeten of niet aan toegekomen zijn.” Met die gedachten en dat gevoel van onrust gaan we vaak in gevecht, aldus Reitsema. “Maar een vakantie is vooral om te ontspannen, dus ik adviseer altijd om die gedachten toe te laten in plaats van ertegen te vechten. Dan neemt het af en kun je oprecht van je vakantie genieten.”
Online blijven
Wat het uitgeruste gevoel ook kan beïnvloeden is de mate waarin je toch nog bezig blijft met werk. Zo bleek uit onderzoek van Multiscope dat eenderde van de duizend ondervraagde vakantiegangers tijdens de vakantie nog werkt. Van emails beantwoorden, tot bellen met een collega of contact houden met klanten. Volgens Taris komt dit mede omdat we het te interessant vinden om te weten wat er thuis gebeurt. “Andere mensen blijven in een standbymodus, of laten zich door hun werk strikken om benaderd te mogen worden als er vragen zijn. Dan móet je wel je mail blijven checken, maar dat gedrag heb je jezelf dan ook opgelegd.” De hoogleraar benadrukt dat het toch echt het beste is om helemaal los te komen van het werk. Geen mail dus. “Na een vakantie heb je dan weer frisse ideeën en nieuwe energie om aan de slag te gaan.”
Arbeids- en organisatiepsycholoog Jessica de Bloom deed onderzoek naar het effect van vakanties en schreef er het boek ‘De kunst van het vakantievieren’ over. Daarin schrijft ze dat je niet alleen tijdens, maar ook voor en na de vakantie dingen kunt doen om zoveel mogelijk van dat vrije gevoel te profiteren. Ze wijst op het doorbreken van denkpatronen en routines, controle nemen over het eigen handelen, zorgen voor je lichaam, maar ook het koesteren van de vakantie-ervaringen. Zwelgen in fijne herinneringen zorgt ervoor dat je je gezonder en gelukkiger voelt, schrijft De Bloom in haar boek. Haal die herinneringen dus vooral regelmatig op.
Gedrag herkennen
Eenmaal terug op de werkplek is het ook belangrijk om je eigen gedrag te herkennen. Patronen zien we niet altijd zelf, aldus Reitsema. “Wees je bewust van je gedrag en de eisen die je aan jezelf stelt op je werk.” De meeste mensen hebben daar weinig zicht op, en dat zorgt ervoor dat je jezelf voorbij kan lopen. Het zorgde ervoor dat de coach ook zelf thuis kwam te zitten. “Ik vloog van hot naar her, vond alles leuk. Totdat ik zelf opeens plat ging. Dat heeft me veel inzichten gebracht.” Reitsema benadrukt dat dit ook komt door de veranderende maatschappij. “De 9 tot 5-mentaliteit is verdwenen, mensen werken flexibel. Als je niet binnen een uur op een e-mail reageert, wordt er gebeld of je het bericht gezien hebt. Daar moeten we ons bewust van zijn.”
Reitsema geeft haar cliënten vaak de tip om na de vakantie leuke dingen te blijven doen. “Besef dat je elke week een stukje vakantie nodig hebt. We schieten zo snel weer terug in dat drukke leven. Gun jezelf eens wat. Ga even wandelen, fiets een rondje. Pak een boek of doe even helemaal niets.” Als het niet lukt om die patronen te veranderen, kan je daar hulp voor zoeken. “Vaak heeft het te maken met een verantwoordelijkheidsgevoel, dit kan in de weg zitten. Dan is een vakantie slechts een pleister op de wond en verandert er niet veel.”