Steeds vaker zijn medicijnen niet of onvoldoende leverbaar. De afgelopen jaren neemt het aantal tekorten met sprongen toe. In 2018 was dit 769 keer het geval en apothekersorganisatie KNMP verwacht dat het geneesmiddelentekort dit jaar nog verder oploopt. Hoe komt het? En is het te voorkomen?
Een bekend en recent geval van een geneesmiddelentekort vond plaats in het najaar van 2018, toen de anticonceptiepil opeens niet meer verkrijgbaar was. Na drie maanden kwam de levering weer op gang.
Momenteel maakt een groep van ruim 70.000 patiënten zich zorgen. Voor hun hartproblemen slikken ze bumetanide, maar volgens EenVandaag is het medicijn bijna niet meer te verkrijgen.
Al sinds 2013 zijn er toenemende beschikbaarheidsproblemen met geneesmiddelen, aldus het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In de afgelopen vijf jaar steeg het aantal (tijdelijk) niet-beschikbare geneesmiddelen van 426 in 2013 naar 769 in 2018.
De oorzaken kunnen uiteenlopen, legt Dennis Mulkens, woordvoerder van apothekersorganisatie KNMP, uit. "Van productieproblemen, tot een grondstofprobleem." Of een fabrikant stopt met het produceren ervan. "Een tekort kan tijdelijk of definitief zijn."
Tekort wanneer medicijn 14 dagen niet leverbaar is
Wie op de site van Farmanco kijkt, ziet een door KNMP bijgehouden lijst met een overzicht van medicijnen waar tekort van is. Bij sommige medicijnen staat de melding dat er een alternatief middel beschikbaar is, bij andere dat de situatie inmiddels is opgelost.
De KNMP spreekt van een tekort als een geneesmiddel landelijk gedurende veertien dagen niet leverbaar is. De meldingen over tekorten komen van de apothekers. Vervolgens wordt bij de fabrikant gecheckt of er daadwerkelijk een tekort is.
Een andere oorzaak van het tekort zijn de dalende prijzen. De zorgverzekeraars hebben een preferentiebeleid. Dit zorgt ervoor dat de prijzen laag zijn, waardoor fabrikanten en apothekers nauwelijks winst maken.
De Wet geneesmiddelenprijzen schrijft ook een maximumprijs voor geneesmiddelen voor. Die wet moet concurrentie bevorderen en kostenbesparend zijn, maar zorgt er dus ook voor dat een voorraad aanleggen niet gunstig is voor apothekers.
Er is niet altijd een alternatief
Patiënten moeten soms overstappen op een alternatief als hun medicijn niet beschikbaar is. Dit alternatief is er vaak wel, maar niet altijd. Er zijn geen cijfers bekend van hoe vaak een alternatief middel met succes kan worden aangeboden.
Apothekers in Nederland moeten in zo'n geval een oplossing zoeken voor de patiënt, aldus KNMP-woordvoerder Mulkens. "De apotheker moet zelf op zoek naar een alternatief waar de patiënt mee geholpen is."
Maar daar kunnen ook haken en ogen aan zitten. Zo moeten sommige patiënten wennen aan een nieuw geneesmiddel, bij sommige aandoeningen duurt dit langer dan bij andere. Ook zijn er soms bijkomende kosten voor de patiënt.
Toen het schildkliermedicijn thyrax in 2016 opeens niet meer beschikbaar was, moesten 350.000 mensen op zoek naar een alternatief.
Dit voorval zorgde ervoor dat de Werkgroep Geneesmiddelentekorten weer tot leven is gewekt. Zij onderzoeken welke maatregelen dit soort problemen kunnen oplossen. Zo kan het aanleggen van grotere voorraden een mogelijke oplossing zijn waarover wordt nagedacht.
Maar ook dat brengt dilemma's met zich mee. Vergroot je de voorraad van geneesmiddelen voor patiënten met ernstige ziektes, of leg je de focus op veelgebruikte middelen? Over dit dilemma buigt de werkgroep zich.
Patentenfederatie wil medicijnvoorraad van 4 maanden
Mulkens benadrukt dat het aantal tekorten oploopt, maar dat het in sommige gevallen onvoorzien is. "Dat tekort aan anticonceptiepillen, dat gebeurde voor de laatste keer zo'n dertig jaar geleden en niemand zag het aankomen."
Patiëntenfederatie Nederland, vertegenwoordiger van ruim tweehonderd patiëntenorganisaties, pleitte er in mei voor om patiënten een betere uitleg te geven over het onbeschikbaar zijn van een medicijn.
De Patiëntenfederatie wil dat er een ijzeren medicijnvoorraad van vier maanden komt. Zo kunnen kleine problemen beter worden opgevangen en moet verwarring worden voorkomen.